Historie van het landgoed

De oude moestuinen

Een nutstuin of moestuin vormde een vast onderdeel van een buitenplaats om in de directe levensbehoeften van de toenmalige landeigenaren te voorzien. De twee aan de Kromme Rijn gelegen moestuinen bestaan waarschijnlijk al sinds de Middeleeuwen. De tuin voorzag de bewoners van groenten, fruit, kruiden en bloemen. Vanaf de 18e eeuw maakten oranjerieën, tuinmuren en broeierijen het mogelijk exotische vruchten zoals ananassen te telen.

 

De laatste eigenaar van de moestuin op Nieuw Amelisweerd (sinds 1811) was de familie Bosch van Drakenstein. Zij verkochten in 1963 hun Landgoed Nieuw Amelisweerd aan de gemeente Utrecht. De moestuin is daarna jarenlang door de gemeente gebruikt als dierenweide. De laatste pachter van de moestuin op Oud Amelisweerd was vanaf 1946 de tuinder Van Kraay.

De nieuwe tuinderijen

De initiatiefnemers van de Aardvlo zijn een groepje idealistische volkstuinders die elkaar in het voorjaar van 1977 vinden bij het biologisch tuinieren. Na enige rondzwervingen belanden zij in 1985 op de moestuin van Nieuw Amelisweerd en later ook de moestuin van Oud Amelisweerd dat wordt overgenomen van de toenmalige pachter Van Kraay. Over de beginperiode van tuinbouwbedrijf Koöperatie 'de Aardvlo' met persoonlijke verhalen, foto’s en illustraties, klik hier: Historie Koöperatie de Aardvlo 1979-1996.

 

In 1996 wordt besloten om de ideële doelstellingen te scheiden van de commerciële activiteiten. Koöperatie 'de Aardvlo' werd omgezet in Stichting 'de Aardvlo' en Tuinderij 'de Aardvlo'. In 2010 splitste het bedrijf zich nog een keer. De tuinders van de Aardvlo zijn verder gegaan op Oud Amelisweerd onder de naam Tuinderij Amelis’Hof en de moestuin van Nieuw Amelisweerd werd in gebruik genomen door Tuinderij De Volle Grond. De naam van de stichting verandert dan in de Stichting Historische Moestuinen Landgoed Amelisweerd. Deze ontwikkelingen worden uitgebreid beschreven in deel 2 van de geschiedenis. Klik hier: Historie De Aardvlo 1996-2010 voor dit deel.

Het landgoed Amelisweerd

Amelisweerd dankt zijn naam aan Amelis Miles de Insula, een ridder die zich kort voor 1227 aan de Kromme Rijn vestigde op een waard (een stuk land dat grenst aan een waterloop, in dit geval de Kromme Rijn). Vervolgens noemde hij zich naar dit stuk land: Amelis Uten Werde. Na het overlijden van ridder Amelis wordt zijn bezit door zijn kinderen in drieën gedeeld. Twee delen vormen samen Oud Amelisweerd, het andere deel wordt gevormd door Nieuw Amelisweerd.

 

Nadat de Fransen in het rampjaar 1672 (“het land was reddeloos, het volk redeloos, de regering radeloos”) het oude landhuis op Nieuw Amelisweerd hadden vernietigd, werd het huidige witte huis van Nieuw Amelisweerd gebouwd.

 

Het landhuis van Oud Amelisweerd werd door de Fransen geplunderd en in brand gestoken. Pas een eeuw later in 1770 bouwde baron Taets van Amerongen het huidige landhuis. Deze amateurbotanicus was ook verantwoordelijk voor de aanleg van het landgoed in zijn huidige vorm.

 

Niet lang daarna, tijdens de Franse bezetting, had Koning Lodewijk Napoleon de broer van Napoleon Bonaparte, beide landgoederen in eigendom.

 

Sinds 1951 is de gemeente Utrecht eigenaar van het landhuis Oud Amelisweerd en sinds 1963 is zij ook in het bezit van Nieuw Amelisweerd, beiden gekocht van de familie Bosch van Drakenstein, de laatste bewoners sinds Lodewijk Napoleon.

 

Momenteel wordt Landhuis Nieuw Amelisweerd bewoont door stichting Woongroep Nieuw Amelisweerd. Het landhuis van Oud Amelisweerd is een podium voor exposities van hedendaagse kunst, wetenschap en geschiedenis. Ook staat er het oude Chinese behang op de muren van het landhuis te bezichtigen.